مصاحبه خبرنگار الجزیره با ریچارد داوکینز، درباره آتیسم و اعتقاد به خدا: / آتئیسم چیست و ربط آتیسم و اخلاق چیست؟

مصاحبه خبرنگار الجزیره با ریچارد داوکینز، درباره آتیسم و اعتقاد به خدا را در زیر می توانید ملاحظه بفرمایید. چند نکته که به ذهن من رسید، این است: 

-          از نظر ریشه ای، افکار لنین و هیتلر، به ادیان شباهت بیشتری داشته تا به افکار آتئیست ها

-          مسول سو استفاده از علم و ساخت اسلحه های قوی برای کشتار، خود علم نیست.

ریچارد داوکینز گفت:

از نظر من، تنها چیزی که عجیب است، این است که چگونه ممکن است یک خبرنگار در قرن بیستم، به این اعتقاد دارد که:«محمد با یک اسب بالدار پرواز کرده و به آسمان ها رفته است...!!»

نوشته دیگر امروز من:ویدیویی از سایت تد: جنبش فیسبوکی پوسترهای «لاو-یو» در اسراییل و ایران، از کجا آغاز شد؟  

در این نوشته، به صورت بسیار خلاصه به سر فصل های زیر می پردازیم:

-          آتئیسم چیست؟

-          ربط آتیسم و اخلاق چیست؟

-          چرا انسان ها آتئیست می شوند ؟

-          آیا آتیست ها به اخلاقیات معتقد هستند ؟

-          آیا آتیسم ، یک ایدئولوژی است ؟

-          آیا آتیست بنیادگرا (یا همان افراطی) وجود دارد؟

-          تفاوت  اصلی آتئیست ها و دینداران :

-          آیا جنایات هیتلر ، استالین و ... را باید به پای آتیست ها گذاشت ؟

در یک تعریف کلی و بسیار ساده ، عدم اعتقاد به وجود روح و یا خدا را آتئیسم می نامند.

ساده ترین اصولی که در آتئیسم موجود است، این چند اصل زیر است: 

-         آتئیسم در توضیح اینکه جهان چگونه و چرا وجود دارد، از توجیه ی به نام الله و خدا و آفریدگار ، استفاده نمی کند.

-         آتیئست ها معتقد هستند که انسان ها می توانند اصول اخلاقی و قوانینی وضع کنند و به کمک آنها زندگی انسانی و درستی داشته باشند و هیچ نیازی به کتاب ها و قوانین آسمانی نیست.

چرا انسان ها آتئیست می شوند ؟

-         هیچ اویدنس و شاهدی برای تایید مطالب گفته شده توسط ادیان وجود ندارد.

-         آتئیست ها معتقدند ادیان فاقد هیچ منطق و دلیلی هستند.

-         آنها معتقدند ادیان ضرر های بسیاری را به دنیا وارد کرده اند

-         اکثر آتئیست ها زمانی دیندار بوده اند و بعد اعتقاد خود را به آن دین از دست داده اند

-         اکثر آتئیست ها ، سکولار هستند و معتقدند نباید هیچ امکان خاصی در اختیار ارگان های مذهبی قرار گیرد.

شاید ساده ترین اساس آتئیسم این باشد که در مورد چرایی وجود و  چگونگی آفرینش دنیا، ما باید به دنبال جواب مشخص باشیم و حتی اگر جوابی نیز نداشته باشیم، دلیلی ندارد که به یک موجود خیالی در آسمان ها متوسل شویم.

آیا آتیست ها به اخلاقیات معتقد هستند ؟

آتئیست ها می توانند مانند دیگر انسان ها، پایبند به اخلاقیات باشند و یا پایبند به اخلاقیات نباشند. همانطوری که معتقدین به ادیان می توانند اخلاق گرا باشند و یا اخلاق گرا نباشند.

دینداران به برخی از  اخلاقیات پایبند هستند ، آتیست ها نیز به آن اخلاقیات پایبند هستند، تنها تفاوتی که بین آتیست ها و دینداران وجود دارد، این است که آتیست ها در مورد اینکه آیا کاری خوب است یا بد است، از قوانین الهی و یا خدا هیچ کمکی نمی گیرند.

از نظر آتیست ها ، عدم اعتقاد به خدا ، باعث نخواهد شد که مثلا فردا همه انسان ها همدیگر را بکشند وبه غارت مغازه ها بپردازند. آتئیست ها به صورت خیلی ساده این سوال را مطرح می کنند که آیا اشخاص دیندار ، فقط به علت ترس از آتش جهنم است که آدم نمی کشد ؟! اگر جواب مثبت است، آن فرد یک آدم کش است.

آیا آتیسم ، یک ایدئولوژی است ؟

جولیان بگینی ، فیلسوف شهیر بریتانیایی ، درباره آتئیسم می نویسد :

"  there is no one ideology or set of behaviours to which all atheists adhere"

ترجمه :  "هیچ ایدئولوژی و یا چارچوب رفتاری وجود ندارد که همه آتئیست ها از آن پیروی کنند."

لذا همانطوری که که می بینید، بسیاری از آتیست ها سکولار هستند و به عقایدی چون انسانگرایی ، عقل گرایی و طبیعت گرایی گرایش دارند، اما هیچ ایدئولوژی یا چارچوب فکری و رفتاری وجود ندارد که آتیست ها بر روی آن متفق باشند یا به آن پایبند باشند.

گرچه انتهای آتئیسم ، کلمه (ایسم) آمده اسـ، اما این پسوند ایسم ، به معنا و مفهوم ایدئولوژی نیست.  پسوند ایسم در انگلیسی ، گاهی به معنای حالت ، کیفیت و شرایط و معانی دیگر  نیز به کار می رود.مانند این کلمات heroism و یا بیماری چشمی : astigmatism !

آیا آتیست بنیادگرا (یا همان افراطی) وجود دارد؟

کلمه بنیادکرایی و افراطی (زمانی که در مفهوم یک عقیده به کار برده می شود) اشخاصی هستند که به شدت به شکل اولیه یک عقیده معتقد هستند و می گویند باید آن عقیده به همان شکل باقی بماند و آنها نیز از آن عقیده پیروی کنند. لازم به یادآوری است که در فرهنگ کنونی دنیا ، کلمه بنیادگرایی، بیشتر درباره پیروان ادیان یا ایدئولوژی ها به کار برده می شود.

پرفسور مک آنانی ، استاد دانشگاه نوتردام ، می نویسد :

“Fundamentalism is strict adherence to specific theological doctrines typically in reaction against Modernist theology.”

Source: Fundamentalism and American Culture"

به دیگر عبارت، ایشان به صراحت معتقد هستند که بنیاد گرایان یا Fundamentalism ، به شخصی گفته می شود که پیرو  بسیار پایبند ، سختگیر به یک دکترین،  تئوری یا عقیده خاصی است و در مقابل هر گونه رفرم و یا تغییر مقاومت می کند.

اما آیا آتیئست ها نیز پیروان افراطی دارند ؟! جواب منفی است. چه آنکه اصولا آتیئسم یک دین یا ایدئولوژی نیست و هیچ  چارچوب فکری مشخصی ندارند که اصولا کسی بخواهد در تقلید از آن افراط کند.

تفاوت  اصلی آتئیست ها و دینداران :

اکثر آتیئست ها  به اندیشه انتقادی ، اعتقاد دارند، آتئیست ها ، چیزی را بدون دلیل قبول نمی کنند و به راستی آزمایی مطلب مطرح شده می پردازند.  نزد آتئیست ها هیچ چیزی مقدس نیست ، اکثر آتیست ها قبل از اینکه آتیست شوند، دیندار بوده اند ، لذا در همان ابتدای آتیست شدن ، مقدس ترین چیز مورد را شکسته اند، لذا دیگر از شکستن مرزها و شک کردن به اندیشه ها و اعتقادات جدید، هراسی ندارند. این ویدیو را در مورد اندیشه انتقادی ببینید.

آیا جنایات هیتلر ، استالین و ... را باید به پای آتیست ها گذاشت ؟

در طی بحث با دینداران ، مرتب می بینم که می گویند هیتلر یک آتئیست بوده و میلیونها انسان را کشته است.

ایدئولوژی ها و ادیان ، شباهت بسیاری به هم دارند، هر دو یک تئوری و یک عقیده خاص هستند که جهان بینی و اساس تفکر شخص را تشکیل می دهند.

در این میان افرادی که به صورت افراطی  معتقد به یک تفکر خاص هستند، مثلا دینداران یا افراد پیرو یک ایدئولوژی ، قابلیت این را دارند که اصول اخلاقی را زیر پا بگذارند، چه آنکه چارچوب آن ایدولوژی بر هر چیزی مقدم است و اگر طبق آن چارچوب ، یک جنایت ، کاری درست قلمداد شوند، دیگر از نظر جنایت نیست.

مثال بارز آن ، اقدام استالین یا هیتلر به نسل کشی و یا قتل عام انسان ها است . دینداران افراطی نیز دست کمی از این اشخاص ندارند. مثلا طالبان یا خمینی ، در ابعاد بسیار گسترده ای دست به کشتن و جنایت زده اند و کار خود را درست و اخلاقی می دانستند.

شایان ذکر است که اصولا هیتلر نیز یک دیندار بوده است!

 به صورت مشخص باید گفته البته که یک آتئیست می تواند جنایتکار نیز باشد، اما آمار نشان می دهد که شانس جنایتکار بودن یک انسان بی خدا ، در مقابل افراد دیندار ، ده برابر کم می شود.

برای اینکه ببینیم چقدر آتیئست ها به اخلاقیات احترام می گذارند و جایگاه آنها در جامعه چیست، این گراف را ملاحظه بفرمایید: 

درصد افراد آتئیست در امریکا  ، حدود بیست درصد جامعه آمریکا است. درصد حضور آنها  در مراکز علمی و دانشگاهی ، هشتاد و سه درصد است، یعنی  در مقایسه با افراد دیندار، احتمال حضور یک آتیست در مراکز دانشگاهی ، چهار برابر افزایش می یابد.

 اما در زندان های آمریکا ، تنها بیست صدم درصد آتئیست هستند، اما درصد زندانی در جامعه ، حدود دو درصد است. به دیگر عبارت،در مقایسه با افراد دیندار ،  شانس حضور یک آتیست در زندان ، ده برابر کم می شود. 

به راحتی با مقایسه این آمار می توان نتیجه گرفت که افراد آتیست به نسبت متوسط جامعه ، کمتر جنایت می کنند.